Bài vị thờ gia tiên

Bày bài vị thờ thần sao cho đúng và hợp phong thuỷ, là một việc làm rất hệ trọng. Theo tín ngưỡng xưa nay, thần phật và gia tiên được coi là thần linh phù hộ cho các thành viên trong gia đình được bình an, vận nhà được ổn định. Do vậy bày bài vị trong thờ cúng đúng hay sai có liên quan chặt chẽ đến vận khí, bày đúng thì được yên hàn và tăng cường vận may cho mọi người.

Bài vị là một cái thẻ làm bằng giấy hay bằng gỗ mỏng, ở giữa ghi họ tên, chức tước, hai bên ghi ngày tháng năm sinh, năm tử của người được thờ. Bài vị được làm dựa trên một số nguyên tắc sau đây:

*** Bài liên quan: Vị trí đặt bàn thờ gia tiên mang lại may mắn và thịnh vượng cho gia chủ

Những nguyên tắc cơ bản khi lập bài vị:
1. Bài vị thường được làm bằng gỗ Thị do ngày xưa người ta gọi quê hương là Tử Lý (Tử có nghĩa là cây Thị) dựa theo truyền thuyết Từ Thức sau thời gian gặp tiên trở về quê hương thì thấy mọi sự đã thay đổi nhưng vẫn nhận ra cây Thị trồng tại đất nhà mình.

2. Kích thước bài vị thường là: rộng từ 3 đến 4 cm, cao từ 13 đến 21 cm.

3. Số chữ viết trên bài vị phải được chia hết cho 4, hoặc chia cho 4 còn dư 3 (không được dư 1 hoặc dư 2) theo cách đếm tuần tự 4 chữ: Quỷ - Khốc - Linh - Thính; nếu là người nam thì phải vào chữ Linh (dư 3), người nữ phải vào chữ Thính (chia hết) là được.

4. Các nội dung phải có trong một bài vị: (viết bằng chữ Hán chiều dọc từ trên xuống, từ phải qua trái):+Hàng chính giữa nêu: Vai vế của người được làm bài vị (như cha = hiển khảo; ông nội = tổ khảo; bà cố = tằng tổ tỷ; ông sơ = cao tổ khảo); tiếp đến là tước vị (nếu có); sau đó là tên (gồm tên húy = tên chính, tên tự, tên hiệu, tên thụy … nếu có). Nếu là bài vị mẹ hoặc bà thì ghi theo tước vị của cha, ông; sau đó ghi họ của ông + nguyên phối (hoặc thứ thất, kế thất, trắc thất…) phu nhơn.+Hàng bên trái (từ trong nhìn ra) ghi ngày tháng năm sinh.+Hàng bên phải (từ trong nhìn ra) ghi ngày tháng năm mất.+Cuối cùng là 3 chữ “chi Linh vị”, cũng có khi ghi “Thần chủ” hoặc “Linh vị”.

5. Bài vị được lưu giữ 5 đời (ngũ đại mai thần chủ) kể từ người chủ cúng, đến đời thứ 6 được đem đốt hoặc thiên di vào nhà thờ tộc họ để thờ chung.Thực ra hiện nay, khi có một người trong gia đình mất, đã có các sư hoặc các thầy cúng lo giúp việc làm bài vị, và tất nhiên những bài vị này đều viết bằng chữ Hán. Xin mời xem hai bài vị thí dụ dưới đây.

-Bài vị ông cố: (Bên trái là bài vị chữ Hán; bên phải là phiên âm Hán Việt do tôi viết lại để phục vụ những người không biết chữ Hán): Ông cố họ Nguyễn húy Thành tự Hòa giữ chức Chánh tổng cửu phẩm bá hộ. Sinh ngày 18 tháng 9 năm Tân Dậu. Mất ngày 26 tháng 10 năm Mậu Ngọ.

-Bài vị bà nội: (Bên trái là bài vị chữ Hán; bên phải là phiên âm Hán Việt do tôi viết lại để phục vụ những người không biết chữ Hán): Bà nội họ Phạm húy Diệu vợ ông nội họ Trần giữ chức Giáo thụ thất phẩm. Sinh ngày 12 tháng 6 năm Mậu thân. Mất ngày 22 tháng 9 năm Nhâm thìn.

Cách lập bài vị ông bà tổ tiên cha mẹ dựa theo nguyên tắc trên:
1. Ngày xưa, ông cha ta học chữ Hán, vì vậy bài vị được viết bằng chữ Hán là đúng. Nhưng ngày nay, con cháu không còn học chữ Hán mà đang học chữ quốc ngữ, vậy phải viết bài vị theo chữ nào? Trong thực tế hiện nay, hầu hết các gia đình đều nhờ đến các sư hoặc các thầy cúng làm bài vị khi có người mất, từ đó các bài vị cũng được viết bằng chữ Hán, dù cả người sống và người đã mất đều không biết một tí ti nào về những chữ Hán ghi trên bài vị này. Đó hình như là một “thói quen”, hình như vẫn còn đâu đó có suy nghĩ nếu bài vị không được viết bằng chữ Hán là “không nghiêm túc”, “không đẹp”, “không thật sự thương tiếc”; ngoài ra cũng có nơi cho rằng vì đã nhờ cậy nên viết thế nào cũng được, chữ Hán hay chữ Việt không quan trọng mà quan trọng là ở tấm lòng; từ đó mà hết đời này sang đời khác, hết người này đến người khác đều được viết bài vị bằng chữ Hán.

Quan niệm của ông cha ta xưa khi làm bài vị cho người đã mất là để tưởng nhớ và để thờ cúng, người đã mất sẽ hiện diện ở bài vị mỗi khi có cúng tế, nhà có nhiều bài vị (vì cúng đến 4 đời trên) thì khi cúng tế người nào, bài vị của người đó sẽ được đem đặt vào chính giữa bàn thờ, khi cúng xong mới đưa trở lại vị trí cũ. Quan niệm như thế là phù hợp với lúc bấy giờ, ông cha ta đều học chữ Hán, người sống cũng như người đã mất nhìn vào bài vị cũng biết được bài vị là của người nào, của tổ tiên nào, khi cúng tế vị nào thì biết mà đưa bài vị vào chính giữa, người đã mất cũng biết đâu là bài vị của mình để về hiện diện đúng chỗ, không phạm vào chỗ của tổ tiên khác.Ngày nay, bài vị nên viết bằng chữ quốc ngữ cho dễ đọc dễ hiễu. Cũng không nên phân biệt chữ Hán Việt và chữ thuần Việt, vì có những chữ không có chữ thuần Việt, hoặc nếu có thì nghe không hay, không có ý kính trọng, thí dụ: tằng tổ khảo = ông cố,  không lẽ trên bài vị viết: “Ông cố Nguyễn quý công húy Trọng Hòa chi linh vị”, vừa Hán Việt vừa thuần Việt đọc nghe lủng củng, trong khi nếu viết: “Tằng tổ khảo Nguyễn quý công húy Trọng Hòa chi linh vị” thì sẽ dễ được chấp thuận hơn.

2. Việc ghi vai vế của người mất làm cho bài vị phải làm mới liên tục khi có một đời khác thay thế làm người chủ cúng, thí dụ A là người chủ cúng thì A thờ cúng 4 đời gồm cha mẹ, ông bà nội, ông bà cố, ông bà sơ và bài vị cũng được lưu giữ 4 đời, nhưng khi A mất, con A là B thay làm người chủ cúng thì ngoài việc lập bài vị cha mẹ mới mất (A), B còn phải làm mới lại bài vị của ông bà nội (thay vì cha mẹ), ông bà cố (thay vì ông bà nội), ông bà sơ (thay vì ông bà cố). Vì vậy ta không nên ghi vai vế vào trong bài vị mới có thể lưu giữ được 4 đời, người chủ cúng tự biết vai vế của bài vị đó.3. Có người cho rằng số chữ trên bài vị được tính theo lần lượt là Quỷ - Khốc – Linh – Thính là điều mê tín, ngày nay nên bải bỏ. Đây là vấn đề tế nhị phụ thuộc vào tâm linh của từng người, từng nhà thì hãy để cho từng người, từng nhà quyết định. Nói rằng mê tín nên bải bỏ thì còn nhiều việc nữa có nên bải bỏ không, thí dụ coi ngày giờ tẩm liệm, động quan, hạ huyệt, chôn …

*** Bài liên quan: Cách bố trí bàn thờ tổ tiên?

Tags: bàn thờ gia tiên, ban tho gia tien, bàn thờ gia tiên ngày tết, ban tho gia tien ngay tet, cách bài trí bàn thờ gia tiên, cach bai tri ban tho gia tien, cách bố trí bàn thờ gia tiên, bài trí bàn thờ gia tiên, cách bài trí trên bàn thờ gia tiên, cách trang trí bàn thờ gia tiên ngay cuoi, bàn thờ gia tiên nên đặt ở đâu, cách bài trí bàn thờ gia tiên trong nhà, cách lập bàn thờ gia tiên, cách bố trí trên bàn thờ gia tiên